میرسیدعلی همدانی و «ذخیره‌الملوک» او

میرسیدعلی همدانی (۱۳۱۴-۱۳۸۶م)، نمایندۀ بزرگ علم و ادب و فلسفه و حمکت مشرق‌زمین، در رواج و توسعۀ تعدادی از علوم زمان خویش سهم بسزا داشته است. یکی از آثار مهم این عارف شهیر «ذخیره‌الملوک» است که موضوع آن را پند و نصیحت به شاهان و حاکمان و دیگر طبقات جامعه تشکیل می‌دهد. این اثر متشکل از ده باب است. عقیدۀ شاه عادل و رعیت‌پرور در باب پنجم این اثر باعنوان «در احکام ولایت و سلطنت و عمارت و حقوق رعایا و شرایط حکومت و خطر عهدۀ آن و وجوب عدل و احسان» به‌طور مفصل تحلیل شده است. هرمان اته، شرق‌شناس آلمانی، باب‌های پنجم و ششم این اثر را باب‌های اساسی و جوهر اصلی کتاب دانسته است. از بررسی سبک این اثر چنین برمی‌آید که زبان آن ساده است و در اسلوب و طرز بیان به نصیحه‌الملوک غزالی و گلستان سعدی بسیار شباهت دارد. سیدمحمود انواری، محقق ایرانی، ضمن اشاره به تأثیرپذیری میرسیدعلی همدانی از ابوحامد غزالی، برخی از مسائل «ذخیره‌الملوک» را ترجمه و رونویس «احیاءالعلوم» غزالی می‌داند که البته این نکته بحث‌برانگیز است. برخی ادیبان و فیلسوفان نیز در پیروی از بعضی نکته‌های «ذخیره‌الملوک»اثرهای جالب آفریده‌اند که دلیل روشن آن باب‌های اساسی نوادرالوقایع احمد دانش درمورد سلطنت و رعیت است.